Viết bài làm văn số 5 - Ngữ văn 12

I. Hướng dẫn chung

- Xem lại kiến thức cách làm bài văn nghị luận về một ý kiến bàn về văn học.

- Đọc lại các văn bản văn học đã học.

II. Gợi ý một số đề bài

1. Đề số 1

Trong một bức thư luận bàn về văn chương, Nguyễn Văn Siêu có viết: "Văn chương [...] có loại đáng thờ, có loại không đáng thờ. Loại không đáng thờ là loại chỉ chuyên chú ở văn chương. Loại đáng thờ là loại chuyên chú ở con người". Hãy phát biểu ý kiến về quan niệm trên.

Gợi ý làm bài:

a. Xác định thể loại bài viết: nghị luận văn học.

b. Đề bài yêu cầu bàn luận về vấn đề sứ mệnh của văn chương. Có hai khuynh hướng văn chương phổ biến: loại văn chương coi trọng nghệ thuật đơn thuần, nhấn mạnh tính nghệ thuật mà coi nhẹ vai trò phản ánh và cải tạo cuộc sống; một loại văn chương lấy cuộc sống con người làm đối tượng phụng sự. Nguyễn Văn Siêu, một nhà phê bình văn học cổ đánh giá cao loại văn chương thứ hai (đáng thờ).

- Lí giải:

+ Văn chương chuyên chú ở văn chương: Đó là loại văn chương chỉ biết có nó, tức là coi hình thức nghệ thuật là trên hết, nhà văn khi sáng tác chỉ chăm lo cái đẹp của hình thức, không mấy chú ý đến nội dung tư tưởng và không quan tâm đến đời sống, vận mệnh con người.

+ Văn chương chuyên chú ở con người: Đó là loại văn chương quan tâm trước hết đến cuộc sống con người vì con người, coi giá trị chủ yếu của văn chương ở chỗ nó có ích cho cuộc đời.

- Vì sao loại đáng thờ là loại "chuyên chú ở con người" chứ không phải loại "chuyên chú ở văn chương"?

Tác giả muốn nói đến chân giá trị của văn chương. Nếu văn chương không quan tâm đến con người thì văn chương sẽ tự đánh mất mình. Áng văn hay phải là áng văn tâm huyết của người cầm bút. Cái tâm thường nuôi dưỡng, phát huy cái tài.

- Bình luận, chứng minh: Những tác phẩm lớn từ xưa đến nay chưa bao giờ thoát li cuộc sống con người. Các tác phẩm đó đều lấy hiện thực của đất nước, dân tộc, nhân loại để phản ánh và đấu tranh cho những quyền lợi của dân tộc, của nhân dân.

Ta lấy ví dụ:

+ Tác phẩm Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn) thuyết phục các tướng sĩ bỏ việc vui chơi, chăm lo việc quân cơ, đánh giặc giữ nước.

+ Bài Cáo bình Ngô (Nguyễn Trãi) phản ánh, tổng kết, ngợi ca cuộc kháng chiến thần thánh của nhân dân ta chống lại giặc Minh xâm lăng và tuyên bố chủ nghĩa của dân tộc, khai sinh một đất nước - một triều đại mới.

+ Tác phẩm Truyện Kiều (Nguyễn Du) là tiếng kêu đứt ruột, cũng là tiếng nói đấu tranh cho quyền sống của những con người bị áp bức nói chung trong xã hội phong kiến.

Những tác phẩm ấy chưa bao giờ rời xa quyền lợi của nhân dân, của dân tộc và sự tiến bộ của nhân loại.

- Tuy nhiên, nghệ thuật chuyên chú ở con người không có nghĩa là không coi trọng tính nghệ thuật, cần phải đảm bảo tính nghệ thuật mới thì mới có giá trị, có sức thuyết phục cao.

2. Đề số 2

Buy-phông, nhà văn Pháp nổi tiếng, có viết: "Phong cách chính là người". Anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào?

Gợi ý làm bài:

a. Xác định thể loại bài viết: Nghị luận văn học.

b. Xác định nội dung cần nghị luận: Đề bài yêu cầu bàn về phong cách văn chương. Theo bài học ở tuần 15, phong cách được định nghĩa là nét riêng, độc đáo của nhà văn, được biểu hiện qua góc nhìn, cách nhìn, cách khám phá của mỗi nhà văn. Theo Buy - phông, đó chính là con người nhà văn, không thể lẫn với con người nào khác.

- Lí giải: Phong cách là gì? Phong cách chính là nét độc đáo và là phần đóng góp riêng của nhà văn cho đời sống văn học.

- Phong cách bao gồm cả phương diện nội dung và nghệ thuật:

+ Độc đáo về nội dung thể hiện ở quan niệm về cuộc sống và con người từ việc lựa chọn đề tài, xác định chủ đề, cách lí giải những vấn đề về cuộc sống và con người ... .

+ Độc đáo về nghệ thuật thể hiện ở phương thức biểu hiện, ở việc lựa chọn các thủ pháp nghệ thuật, tổ chức kết cấu, sử dụng ngôn ngữ ... .

=> Buy - phông đã nhấn mạnh cá tính của mỗi nhà văn trong sáng tạo văn học.

-  Học sinh tự chứng minh qua phong cách của một số nhà văn lớn: Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Nguyễn Bính, Tố Hữu, Nguyễn Tuân...

3. Đề số 3

Anh (chị) hãy bày tỏ quan điểm của mình về ý kiến của nhà văn Pháp La Bơ-ruy-e: "Khi một tác phẩm nâng cao tinh thần ta lên và gợi cho ta những tình cảm cao quý và can đảm, không cần tìm một nguyên tắc nào để đánh giá nó nữa: đó là một cuốn sách hay và do một nghệ sĩ viết ra".

Gợi ý làm bài:

a. Xác định thể loại bài viết: Nghị luận văn học.

b. Xác định nội dung nghị luận: Tiêu chí để đánh giá một tác phẩm hay, theo La Bơ-ruy-e, là giá trị giáo dục của tác phẩm đó.

- Giải thích nhận định: Tiêu chí để đánh giá một tác phẩm hay, theo La Bơ-ruy-e, là giá trị giáo dục của tác phẩm đó.

- Giá trị giáo dục của tác phẩm:

+ Nâng cao tinh thần

+ Gợi ra những tình cảm cao quý và can đảm.

- Học sinh tự tìm dẫn chứng phù hợp ở các tác phẩm đã học để chứng minh cho nhận định.