Soạn bài Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống

Những nội dung của bài viết này sẽ giúp các bạn soạn bài Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống tốt hơn qua 2 phần chính:

• Sơ lược các kiến thức cơ bản
• Gợi ý thực hiện các câu hỏi yêu cầu sách giáo khoa

Cùng tham khảo...

Kiến thức cơ bản

Muốn làm tốt bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống, phải tìm hiểu kĩ đề bài, phân tích sự việc, hiện tượng đó để tìm ý, lập dàn bài, viết bài và sửa chữa sau khi viết.

Dàn bài chung

- Mở bài: Giới thiệu sự việc, hiện tượng cần bàn luận.

- Thân bài: Liên hệ thực tế, phân tích các mặt, nêu đánh giá, nhận định.

- Kết bài: Kết luận, khẳng định, phủ định, lời khuyên.

Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để phân tích, nhận định, đưa ra ý kiến, suy nghĩ và cảm thụ riêng của người viết..

Tham khảo bài trước: Soạn bài Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống

Hướng dẫn soạn bài cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống

Gợi ý trả lời các câu hỏi bài tập từ trang 22 đến trang 25 sách giáo khoa Ngữ Văn 9 tập 2:

I. Đề bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống

a) Những đề bài trên có điểm giống nhau là:

- Cùng bàn bạc về những sự việc, hiện tượng trong đời sống

- Cùng yêu cầu học sinh phát biểu ý kiến cá nhân của mình

b)

» Tham khảo các bài văn nghị luận xã hội lớp 9 hay đã được chúng tôi biên soạn.

II. Cách làm bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống.

1 - Trang 23 SGK

a) Đề thuộc loại nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống; nêu lên tấm gương tốt của một học sinh hiếu thảo thông minh phụ giúp mẹ chăn nuôi và trồng trọt. Yêu cầu cụ thể của đề là nêu lên suy nghĩ của mình.

b) Tìm ý: phân tích ý nghĩa những hành động của bạn Nghĩa, giải thích vì sao Thành đoàn phát động phong trào học tập bạn Nghĩa? Những việc làm của Nghĩa có khó không? Nếu mọi học sinh đều làm được như Nghĩa thì cuộc sống như thế nào?

2 - Trang 24 SGK

a) Mở bài

- Giới thiệu hiện tượng Phạm Văn Nghĩa.

- Nếu sơ lược ý nghĩa của tấm gương Phạm Văn Nghĩa: Một học sinh biết hiếu thảo, thông minh và sáng tạo, biết vận dụng những kiến thức đã học trong nhà trường để thay đổi cuộc sống của mình.

b) Thân bài

- Phân tích ý nghĩa việc làm của Phạm Văn Nghĩa:

+ Nghĩa thụ phấn cho bắp, mang đến năng suất cao cho vườn bắp gia đình: Cho chúng ta thấy em vừa là một đứa con ngoan, hiếu thảo trong việc giúp đỡ mẹ trồng trọt, vừa là một học sinh biết vận dụng tri thức khoa học hiện đại vào đời sống để nâng cao cuộc sống hiện tại.

+ Nghĩa còn nuôi heo, nuôi gà: vừa tham gia lao động sản xuất, vừa phụ giúp kinh tế gia đình, Nghĩa vừa có thêm kinh nghiệm trong việc chăn nuôi.

+ Nghĩa làm 1 cái tời để mẹ tưới nước cho khỏi mệt. Nghĩa là một thiếu niên cần cù, sáng tạo và hiếu thảo.

- Đánh giá việc làm của Phạm Văn Nghĩa: Việc làm của em Nghĩa thật là một tấm gương sáng cho học sinh thời đại mới chúng em noi theo.

- Đánh giá ý nghĩa của việc phát động phong trào học tập Phạm Văn Nghĩa: Phong trào noi gương Phạm Văn Nghĩa là một phong trào hay, có ý nghĩa, khuyến khích học sinh rèn luyện gương sáng về tính cần cù, sáng tạo và hiếu thảo.

c) Kết bài 

- Khái quát ý nghĩa của tấm gương Phạm Văn Nghĩa.

- Rút ra bài học cho bản thân.

3 - Trang 25 SGK

Sau khi các em đã làm nháp trên giấy, cần đọc lại và bổ sung, sắp xếp ý cho hợp lí, sau đó viết thành câu, thành đoạn và bài văn hoàn chỉnh.

4 - Trang 25 SGK

Cần chú ý xem mỗi câu có đủ chủ ngữ, vị ngữ hay không? Chính tả và cách dùng từ có chính xác không? Nếu phát hiện lỗi sai, cần sửa ngay cho chính xác và cố gắng sao cho bài làm dễ xem, sạch sẽ. Nếu cần sửa chữa nhiều và còn đủ thời gian thì nên chép lại.

III. Luyện tập

Dựa trên câu chuyện kể về Nguyễn Hiền, trang 22 sách giáo khoa, để phát biểu những niềm xúc cảm, suy nghĩ và dự định của em về việc noi gương nghị lực và chỉ học tập của Nguyễn Hiền. Chú ý hai đặc điểm lớn cần khai triển:

- Ý chí vượt khó của cậu bé nhà nghèo Nguyễn Hiền.

- Trí thông minh của Nguyễn Hiền khi lấy khay giấy để học tập.

- Kết quả học tập đáng nhớ của ông quan Trạng Nguyễn Hiền.

- Tư cách nghiêm trang đĩnh đạc của Nguyễn Hiền.

Kiến thức nâng cao

Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống của Bộ giáo dục và đào tạo

Dưới đây là hướng dẫn cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống của TS. Nguyễn Trọng Hoàn (Bộ Giáo dục và Đào tạo):

1. Thực hiện viết đoạn văn nghị luận xã hội, học sinh cầu đạt

- Yêu cầu về hình thức:

+ Đảm bảo hình thức đoạn văn với dung lượng theo yêu cầu đề bài.

+ Diễn đạt mạch lạc, ngắn gọn, không mắc các lỗi dùng từ, đặt câu, lỗi chính tả.

+ Biết kết hợp lý lẽ với dẫn chứng một cách hợp lý, đúng mức.

- Yêu cầu về nội dung:

Học sinh có thể trình bày suy nghĩ riêng của mình về vấn đề cần nghị luận nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

+ Đảm bảo đúng nội dung mà đề bài yêu cầu.

+ Thể hiện được ý kiến và quan điểm cá nhân về nội dung cần làm rõ.

*Ví dụ 1. Câu hỏi yêu cầu viết đoạn văn nghị luận xã hội trong đề thi Trung học phổ thông Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017:

"Từ nội dung đoạn trích phần Đọc hiểu, anh/chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ về ý nghĩa của sự thấu cảm trong cuộc sống”.

Với yêu cầu trong đề, thí sinh cần đạt:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn: Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng – phân – hợp, móc xích hoặc song hành.

b. Xác định vấn đề cần nghị luận: Ý nghĩa của sự thấu cảm trong cuộc sống.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng cần làm rõ ý nghĩa của sự thấu cảm đối với cá nhân và xã hội. Có thể theo hướng sau:

- Sự thấu cảm bồi đắp lòng nhân ái, giúp con người biết sống yêu thương, biết chia sẻ và có trách nhiệm.

- Sự thấu cảm tạo nên mối quan hệ thân thiện giữa người với người, giúp cho xã hội tốt đẹp hơn.

d. Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ nghĩa, ngữ pháp tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

*Ví dụ 2. Câu hỏi yêu cầu viết đoạn văn nghị luận xã hội trong đề thi Trung học phổ thông Quốc gia môn Ngữ văn năm 2018:

"Từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh/chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ về sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân trong cuộc sống hiện nay".

Với yêu cầu trong đề, thí sinh cần đạt:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn: Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng - phân - hợp, móc xích hoặc song hành.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân trong cuộc sống hiện nay.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng phải làm rõ sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân trong cuộc sống hiện nay. Có thể theo hướng sau:

Xuất phát từ thực tiễn đất nước, mỗi cá nhân cần ý thức được sứ mệnh của mình, có hành động cụ thể để đánh thức tiềm lực của bản thân; từ đó tác động tích cực đến cộng đồng nhằm đánh thức tiềm lực của đất nước.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

*Ví dụ 3. Câu hỏi yêu cầu viết đoạn văn nghị luận xã hội trong đề thi Trung học phổ thông Quốc gia môn Ngữ văn năm 2019:

"Từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh/chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) về sức mạnh ý chí của con người trong cuộc sống".

Với yêu cầu trong đề, thí sinh cần đạt:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn: Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng - phân - hợp, móc xích hoặc song hành.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Sức mạnh ý chí của con người trong cuộc sống.

c. Triển khai vấn đề nghị luận.

Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng phải làm rõ sức mạnh ý chí của con người trong cuộc sống. Có thể triển khai theo hướng: Ý chí thôi thúc con người quyết tâm vượt qua mọi thử thách, nuôi dưỡng khát vọng, nỗ lực hành động để thành công đóng góp tích cực cho cộng đồng.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

Cần lưu ý: Đối với câu nghị luận xã hội môn Ngữ văn trong kì thi Trung học phổ thông quốc gia các năm 2017, 2018 và 2019 đều yêu cầu thí sinh viết đoạn văn, cho nên việc xác định rõ yêu cầu của đề bài để tránh nhầm lẫn khi trả lời là rất quan trọng.

Đoạn văn, theo sách Ngữ văn lớp 8, Nhà xuất bản Giáo Việt Nam, tập 1 (bài: Xây dựng đoạn văn trong văn bản (trang 36) đã thể hiện trong mục Ghi nhớ: “Đoạn văn là đơn vị trực tiếp tạo nên văn bản, bắt đầu từ chữ viết hoa lùi đầu dòng, kết thúc bằng dấu chấm xuống dòng và thường biểu đạt một ý tương đối hoàn chỉnh. Đoạn văn thường do nhiều câu tạo thành". Do đó, không nên nhầm lẫn khái niệm “đoạn văn” (khoảng 200 chữ) với “bài văn” (khoảng 600 chữ trong một số yêu cầu trước đây).

- Đoạn văn thường có từ ngữ chủ đề và câu chủ đề. Từ ngữ chủ đề là các từ ngữ được dùng làm đề mục hoặc các từ ngữ được lặp lại nhiều lần (thường là chỉ từ, đại từ, các từ đồng nghĩa) nhằm duy trì đối tượng được biểu đạt. Câu chủ đề mang nội dung khái quát, lời lẽ ngắn gọn, thường đủ hai thành phần chính và đứng ở đầu hoặc cuối đoạn văn.

- Các câu trong đoạn văn có nhiệm vụ triển khai và làm sáng tỏ chủ đề của đoạn bằng các phép diễn dịch, quy nạp, song hành,...

Hơn nữa, tại văn bản Hướng dẫn chấm thi Trung học phổ thông Quốc gia các năm 2017, 2018 và 2019, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã qui định: đối với câu nghị luận xã hội không yêu cầu thí sinh viết như một bài văn. Xin trích dẫn văn bản Hướng dẫn chấm thi Trung học phổ thông môn Ngữ văn năm 2019:

“Câu 1 (2 điểm)

*Yêu cầu chung:

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng để viết đoạn văn nghị luận.

- Lập luận thuyết phục; diễn đạt mạch lạc; không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu.

*Yêu cầu cụ thể:

- Các yêu cầu a, b, c, d, e: chấm như Đáp án.

- Đối với yêu cầu c: Thí sinh có thể triển khai theo nhiều cách nhưng phải làm rõ sức mạnh ý chí của con người trong cuộc sống; có thể bày tỏ suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.

+ Lập luận chặt chẽ, thuyết phục (...)

+ Lập luận chưa thật chặt chẽ, thuyết phục (...)

+ Lập luận không chặt chẽ, thiếu thuyết phục (...)

Lưu ý: Không cho điểm tối đa đối với yêu cầu c nếu bài làm triển khai ý như một bài văn”.

Như vậy, việc cập nhật các quy định về tạo lập văn bản (viết đoạn văn) để việc bài làm đảm bảo đáp ứng được yêu cầu của đề ra một cách chính xác và hiệu quả là rất quan trọng.

Thực tế cho thấy: viết một đoạn văn nghị luận xã hội trong bài thi Trung học phổ thông quốc gia môn Ngữ văn nên bao gồm câu mở đoạn (thường là câu chủ đề), các câu văn hỗ trợ (thân đoạn) và câu kết. Đoạn văn cần phải chứa một ý chính, tạo ra sự thống nhất (thể hiện một ý tưởng duy nhất và nêu rõ chủ đề), có trật tự (sắp xếp câu sao cho dễ hiểu), sự mạch lạc và có sự liên kết với nhau.

// Mong rằng nội dung của bài hướng dẫn soạn văn 9 bài Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống này sẽ giúp các bạn ôn tập và nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học. Chúc bạn luôn đạt được những kết quả cao trong học tập.

[ĐỪNG SAO CHÉP] - Bài viết này chúng tôi chia sẻ với mong muốn giúp các bạn tham khảo, góp phần giúp cho bạn có thể để tự soạn bài Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống một cách tốt nhất. "Trong cách học, phải lấy tự học làm cố" - Chỉ khi bạn TỰ LÀM mới giúp bạn HIỂU HƠN VỀ BÀI HỌC và LUÔN ĐẠT ĐƯỢC KẾT QUẢ CAO.