Soạn bài Hội thoại (tiếp theo)

Tài liệu hướng dẫn soạn bài Hội thoại (tiếp theo) được biên soạn chi tiết với nội dung tóm tắt kiến thức về lượt lời trong hội thoại và gợi ý trả lời câu hỏi bài tập luyện tập SGK trang 102 - 107.

Với những hướng dẫn chi tiết trả lời câu hỏi sách giáo khoa dưới đây các em không chỉ soạn bài tốt mà còn nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học này.

      Cùng tham khảo...

Trong nội dung soạn bài Hội thoại trước, các em đã hiểu thế là là vai xã hội trong hội thoại và cách xác định quan hệ xã hội trong hội thoại. Ở bài học này, các em sẽ tiếp tục tìm hiểu về lượt lời trong hội thoại và cách dùng chúng sao cho hợp lí.

Kiến thức cần nắm vững

- Khái niệm lượt lời: Trong hội thoại, mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.

- Cách dùng lượt lời:

+ Khi tham gia hội thoại, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.

+ Nếu trong cuộc hội thoại việc nói chỉ đem lại những điều không hay, tiêu cực, dễ gây bất hòa thì lúc đó cần im lặng để giữ được tình bạn, tình đoàn kết, cần tránh to tiếng, tránh điều qua tiếng lại không cần thiết…

+ Đôi khi sự im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách để biểu thị thái độ: tức giận, không bằng lòng, hổ thẹn, ngại ngùng, bàng hoàng,...

Soạn bài Hội thoại tiếp theo

Lượt lời trong hội thoại

Đọc lại đoạn miêu tả cuộc trò chuyện giữa nhân vật chú bé Hồng với người cô (đã dẫn ở tr. 92 - 93 về hội thoại). Trả lời các câu hỏi sau đây:

1 - Trang 102 SGK

Trong cuộc thoại đó, mỗi nhân vật nói bao nhiêu lượt?

Trả lời

Trong cuộc hội thoại giữa bé Hồng và người cô, mỗi nhân vật:

+ Chú bé Hồng có 2 lượt lời.

+ Người bà cô có 6 lượt lời.

2 - Trang 102 SGK

Bao nhiêu lần lẽ ra Hồng được nói nhưng Hồng không nói? Sự im lặng thể hiện thái độ của Hồng đối với những lời nói của người cô như thế nào?

Trả lời

Trong đoạn thoại, chú bé Hồng đáng lẽ được nói thêm hai lần nhưng cậu im lặng không nói.

=> Sự im lặng để nén lại nỗi đau, nhẫn nhịn và cố gắng bỏ ngoài tai những lời người bà cô nói; sự bất bình của Hồng với người cô.

3 - Trang 102 SGK

Vì sao Hồng không cắt lời người cô khi bà nói những điều Hồng không muốn nghe?

Trả lời

Hồng không cắt lời người bà cô vì cậu hiểu tâm địa độc ác của bà ta, cậu ý thức được vai nói của mình (vai dưới) nên không được xúc phạm hay tỏ ra bất kính với người trên.

Soạn bài Hội thoại tiếp theo phần Luyện tập

1 - Trang 103 SGK

Qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật cai lệ, người nhà lí trưởng, chị Dậu và anh Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ (Ngữ văn 8, tập 1, tr.28), em thấy tính cách của mỗi nhân vật được thể hiện như thế nào?

Trả lời

- Cai lệ là nhân vật hống hách, nhẫn tâm, luôn ra oai. Trong hội thoại hắn thường xuyên cướp lời người khác:

+ Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp sưu mau.

+ Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước dám mở mồm ra khất!

- Người nhà lý trưởng nịnh bợ, khúm núm đối với cai lệ nhưng lên mặt với chị Dậu:

+ Anh ta lại sắp phải gió như đêm qua đấy!

+ Chị khất tiền sưu đến chiều mai phải không? Đấy! Chị hãy nói với ông cai để ông ấy ra đình kêu với quan cho.

- Anh Dậu nhân vật luôn sợ sệt, ngại va chạm, tránh xô xát với người khác:

+ U nó không được thế! Người ta đánh mình không sao, mình đánh người ta phải tù phải tội.

- Nhân vật chị Dậu thương yêu chồng con, đảm đang nhưng khi cần thiết, tính cách của chị trở nên dứt khoát, mạnh mẽ:

+ Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!

+ Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!

+ Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem!

2 - Trang 103 SGK

Đọc đoạn trích (trang 103, 104, 105, 106 SGK Ngữ văn 8 tập 2) và trả lời câu hỏi:

a) Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào?

b) Tác giả miêu tả diễn biến cuộc thoại như thế có hượp với tâm lí nhân vật không? Vì sao?

c) Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại làm tăng kịch tính của câu chuyện như thế nào?

Trả lời

a, Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu và cái Tí phát triển ngược nhau:

+ Cái Tí vồn vã, sốt sắng hỏi chuyện mẹ khi thấy mẹ về, hỏi thăm mẹ về việc bị cai lệ đánh.

+ Chị Dậu lúc đó giữ thái độ im lặng "không nói gì", chị buồn chán khi phải bán cái Tí cho nhà Nghị Quế.

- Khi biết được việc mẹ bán mình cho nhà Nghị Quế cái Tí khóc lóc, van xin mẹ cho ở lại.

+ Chị Dậu đau thắt trong lòng như vẫn tìm lời an ủi, vỗ về để cái Tí nghe lời.

b, Tác giả miêu tả phù hợp với diễn biến tâm lý của nhân vật trong truyện. Vì ban đầu cái Tí chưa biết chuyện, nó hồn nhiên hỏi han, quan tâm mẹ, khi biết mình phải sang ở đợ nhà Nghị Quế nó kêu khóc, van xin.

Còn chị Dậu ban đầu im lặng vì nỗi đau phải bán đứa con dứt ruột đẻ ra, nhưng để cái Tí nghe lời chị phải nén nỗi đau, dỗ dành, thuyết phục con.

c, Sự hồn nhiên hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại làm tăng kịch tính của câu chuyện:

+ Những câu nói, sự quan tâm hồn nhiên của cái Tí lại khắc sâu vào lòng chị Dậu sự đau xót và bất lực.

+ Cái Tí hồn nhiên, hiếu thảo bao nhiêu thì lòng thương con, yêu con không muốn rời xa con lại tăng lên bấy nhiêu.

3 - Trang 107 SGK

Dựa vào những điều đã biết về truyện Bức tranh của em gái tôi (Ngữ văn 6, tập 2, tr 30) và vào đoạn trích dưới đây, hãy cho biết sự im lặng của nhân vật “tôi” biểu thị điều gì?

Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ […]. Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:

- Con có nhận ra con không?

Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì…

- Con đã nhận ra con chưa? – Mẹ vẫn hồi hộp.

Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng: “Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy”.

(Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)

Trả lời

Sự "im lặng" của nhân vật tôi trong câu chuyện Bức tranh của em gái tôi (sgk Ngữ văn 6, tập hai) biểu thị:

- Sự ngỡ ngàng, bất ngờ của nhân vật "tôi" trong cái nhìn đầy yêu thương của người em gái đối với mình. Đây là điều thường ngày nhân vật tôi không nhận thấy.

- Sự xấu hổ vì trước đó nhân vật tôi toàn nhìn thấy điểm xấu của em gái, trong khi người em lại luôn yêu thương mình.

4* - Trang 107 SGK

    Tục ngữ phương Tây có câu: Im lặng là vàng. Nhưng nhà thơ Tố Hữu lại viết:

Khóc là nhục. Rên, hèn. Van, yếu đuối

Và dại khờ là những lũ người câm

Trên đường đi như những bóng thầm

Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.

(Liên hiệp lại)

Theo em, mỗi nhận xét trên đúng trong những trường hợp nào?

Trả lời

Theo em thì mỗi nhận xét đều đúng tùy thuộc vào tình huống và vấn đề phát sinh cuộc hội thoại: Việc im lặng hay cất tiếng nói thành lời phụ thuộc vào thời điểm hoàn cảnh của từng người.

- Nếu trong cuộc hội thoại việc nói chỉ đem lại những điều không hay, tiêu cực, dễ gây bất hòa thì lúc đó cần im lặng để giữ được tình bạn, tình đoàn kết, cần tránh to tiếng, tránh điều qua tiếng lại không cần thiết…

- Nhưng lúc cần nói sự thật, dụt dè, nhút nhát không dám dùng tiếng nói để bảo vệ sự thật thì khi đó im lặng trở thành tội lỗi.

Xem thêm bài tiếp theo: Soạn bài Đi bộ ngao du

Soạn bài Hội thoại (tiếp theo) ngắn nhất

Lượt lời trong hội thoại

Câu 1

Trong cuộc hội thoại giữa bé Hồng và người cô, mỗi nhân vật:

+ Hồng có 2 lượt lời.

+ Người bà cô có 6 lượt lời.

Câu 2

Trong cuộc thoại đó, có 2 lần Hồng được nói nhưng cậu im lặng không nói. Sự im lặng thể hiện nỗi đau đang giày xéo cậu, cậu đang nén lại nỗi đau, nhẫn nhịn, không để bị tác động trước lời của bà cô.

Câu 3

Hồng không cắt lời vì: Bà cô ở vai trên và cậu tin tưởng mẹ, hiểu được tâm địa bà cô

Luyện tập

Câu 1

Qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật cai lệ, người nhà lí trưởng, chị Dậu và anh Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ (Ngữ văn 8, tập 1, tr.28), tính cách của mỗi nhân vật được thể hiện:

- Cai Lệ: Hống hách, hung hăng, ngạo mạn, độc ác

- Anh Dậu: Hiền lành, nhút nhát

- Chị Dậu: Hiền lành, yêu thương chồng con và có sức phản kháng mãnh liệt

Câu 2

a) Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau: Lúc đầu, Cái Tí nói rất nhiều còn chị Dậu chỉ im lặng. Nhưng sau đó, cái Tí nói ít hẳn đi, ngược lại chị Dậu lại nói nhiều hơn.

b) Cách miêu tả của nhà văn như vậy phù hợp với sự phát triển tính cách của các nhân vật: Cái Tí khi chưa biết bị bán thì vẫn nói chuyện nhiều, rất hồn nhiên, nó vui với cuộc sống hiện tại bên gia đình, nhưng khi biết bị bán nó sợ hãi, đau đớn nên nói ít hẳn, chỉ còn lời van xin tha thiết. Chị Dậu vì bị buộc phải bán con lại sắp phải thông báo tin dữ cho con nên chịu chỉ im lặng, nén nỗi đau, lúc sau khi đã nói ra sự thật, chị phải nói nhiều để vừa an ủi, vừa thuyết phục hai đứa con nghe theo lời mình.

c) Việc tô đâm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí khiến cho bi kịch của câu chuyện nhà chị Dậu càng tăng thêm: chị Dậu thì càng xót xa hơn khi phải bán đi đứa con vừa đảm đang lại vừa ngoan ngoãn. Cái Tí mất đi cuộc sống tự do, hồn nhiên của nó, cuộc sống từ đây đầy nỗi bất hạnh.

Câu 3

Sự "im lặng" của nhân vật tôi trong câu chuyện Bức tranh của em gái tôi (sgk Ngữ văn 6, tập hai) biểu thị:

+ Sự ngạc nhiên, hãnh diện của nhân vật "tôi" trước bức tranh em gái vẽ mình

+ Sự xấu hổ vì trước đó nhân vật tôi đã đó kị, đối xử không tốt với em, vậy mà em lại yêu thương mình đến vậy

Câu 4

Cả hai nhận định trên đều đúng trong từng trường hợp khác nhau:

- “Im lặng là vàng” trong trường hợp cần giữ bí mật, hoặc nếu trong cuộc hội thoại có xảy ra cãi vã, nóng giận quá mức thì nên im lặng để giữ hòa khí.

- Im lặng trước bất công, sai trái thì sẽ là đớn hèn như suy nghĩa của Tố Hữu.

Bài tiếp theo: Luyện tập đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận

    Trên đây là nội dung tài liệu hướng dẫn soạn ngữ văn 8 bài Hội thoại tiếp theo nằm trong chương trình học môn Ngữ Văn lớp 8 được Học Tốt biên soạn với mục đích giúp các em học sinh tham khảo. Để học tốt hơn, các em nên tự soạn bài theo những kiến thức của bản thân. Chúc các em luôn đạt kết quả cao trong học tập.