Soạn bài Lựa chọn trật tự từ trong câu

Tài liệu hướng dẫn soạn bài Lựa chọn trật tự từ trong câu được biên soạn chi tiết với nội dung tóm tắt kiến thức về tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu và gợi ý trả lời câu hỏi bài tập luyện tập SGK trang 110 - 113.

Với những hướng dẫn chi tiết trả lời câu hỏi sách giáo khoa dưới đây các em không chỉ soạn bài tốt mà còn nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học này.

      Cùng tham khảo...

Kiến thức cần nắm vững -  Ghi nhớ

- Khái niệm : Lựa chọn trật tự từ trong câu chính là trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.

- Tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu :

+ Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,...).

+ Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

+ Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.

+ Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.

Hướng dẫn soạn bài Lựa chọn trật tự từ trong câu chi tiết

Nhận xét chung

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

   Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.

  Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:

- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

1. Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?

2. Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích?

3. Hãy thử chọn một trật tự từ khác và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.

Trả lời

①

Có thể thay đổi trật tự từ trong

Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách sau mà không làm thay đổi nghĩa của câu:

- Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

- Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.

②

Tác giả lựa chọn trật tự từ như trên để nhấn mạnh hành động hống hách, trịch thượng của tên cai lệ.

③ 

    Nếu lựa chọn cách đổi trật tự từ như sau:

Cai lệ bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất thì ý nghĩa câu được nhấn mạnh ở "giọng khàn khàn" của cai lệ.

Một số tác dụng của sự lựa chọn, sắp xếp trật tự từ

1 - Trang 111 SGK

Trật tự từ trong những bộ phận in đậm dưới đây thể hiện điều gì?

a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái dây thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.

Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Trả lời

- Trong ví dụ (a), trật tự từ trong cả hai phần in đậm đều thể hiện thứ tự trước sau của các hành động.

- Trong ví dụ (b), trật tự từ trong phần in đậm thứ nhất thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật (cũng có thể trật tự ấy thể hiện thứ tự xuất hiện của các nhân vật). Còn trong cụm từ in đậm còn lại, trật tự từ tương ứng với cụm từ đứng trước đó, tương ứng với những vật dụng mà các nhân vật trước đó mang theo (cai lệ mang roi, người nhà lí trưởng mang thước và dây thừng).

2 - Trang 112 SGK

So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây:

a) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)

b) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

c) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

Trả lời

Nhận xét cách sắp xếp.

a) Cách sắp xếp này tạo âm hưởng ngân vang, du dương.

b) Cách sắp xếp này không tạo được dư âm cho câu văn.

c) Cách sắp xếp này không tạo được nhạc tính cho đoạn văn.

3 - Trang 112 SGK

Từ các điều đã phân tích ở mục I và II, hãy rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu.

Trả lời

Nhận xét về tác phẩm của việc sắp xếp thứ tự từ trong câu:

- Thể hiện trật tự nhất định của sự việc, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm

- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

- Liên kết câu với các câu khác trong văn bản.

- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.

Soạn bài Lựa chọn trật tự từ trong câu phần Luyện tập

Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:

a) Lịch sử ta có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào về những trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,… Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.

(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)

b)

Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt

Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát

Chuyến phà dào dạt bến nước bình ca.

(Tố Hữu, Ta đi tới)

c)

- Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.

- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.

(Nguyễn Công Hoan, Người ngựa, ngựa người)

Trả lời

a) Trật tự từ: Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung.

- Đây là trật tự sắp xếp theo thời gian lịch sử trước sau nhằm nhấn mạnh truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm có bề dày, trải qua nhiều thời kì.

b)

- Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

→ Đảo trật tự từ: đảo bộ phận nhấn mạnh lên trước phần hô ngữ nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc.

- Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát.

→ Nhằm tạo sự kết nối, âm hưởng ngân vang ( từ "Lô" hợp âm với "ô" trong cùng một câu.

c)

- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chẳng cần.

=> Trật tự từ này tạo ra sự liên kết giữa câu sau với câu phía trước.

Soạn bài Lựa chọn trật tự từ trong câu ngắn nhất

Nhận xét chung

Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi:

Câu 1

Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách sau mà không làm thay đổi nghĩa của câu:

- Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

- Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất

Câu 2

Tác giả lựa chọn trật tự từ như trong đoạn trích, vì : Đảo hành động lên làm trạng ngữ, tác giả nhất mạnh được thái độ hung hăng, hống hách của hắn.

Câu 3

Bằng giọng khàn khàn của người người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét, gõ đầu roi xuống đất. (Nhấn mạnh được giọng khàn của kẻ nghiện ngập như cai lệ).

Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ

Câu 1

Trật tự từ trong các câu trên thể hiện:

a. Thứ tự diễn biến tình huống; nhấn mạnh hành động hung hãn, lưu manh của cai lệ và nỗi lo sợ của chị Dậu

b. Cụm từ "cai lệ và người nhà lý trưởng" là trật tự thể hiện thứ bậc, sự xuất hiện của từng nhân vật.

Trật tự từ "roi song, tay thước và dây thừng" thể hiện trật tự xuất hiện lần lượt của từng sự vật.

Câu 2

So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm:

a. Thể hiện thứ bậc quan trọng của sự vật, đảm bảo sự hài hòa về mặt ngữ âm

b và c. Không tạo điểm nhấn về mặt ngữ âm cho câu văn.

Câu 3

Nhận xét về tác phẩm của việc sắp xếp thứ tự từ trong câu:

- Thể hiện trật tự nhất định của sự việc, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm

- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

- Liên kết câu với các câu khác trong văn bản.

- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.

Luyện tập

Giải thích cách sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:

a. Trật tự sắp xếp theo thời gian lịch sử trước; Nhấn mạnh truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm có bề dày, trải qua nhiều thời kì.

b. Đảo trật tự từ nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp Tổ Quốc.

c. Tạo sư liên kết giữa câu trước; đảo ngữ nhấn mạnh sự bạo dạn của cô gái.

Xem thêm các bài soạn khác:

• Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

     Trên đây là nội dung tài liệu hướng dẫn soạn văn 8 bài Lựa chọn trật tự từ trong câu nằm trong chương trình học môn Ngữ Văn lớp 8 đã được Học Tốt biên soạn với mục đích giúp các em học sinh tham khảo. Để học tốt hơn, các em nên tự soạn bài theo những kiến thức của bản thân. Chúc các em luôn đạt kết quả cao trong học tập.